QUY ĐỊNH VỀ THƯỜNG TRÚ VÀ TẠM TRÚ THEO LUẬT CƯ TRÚ HIỆN HÀNH

QUY ĐỊNH VỀ THƯỜNG TRÚ VÀ TẠM TRÚ THEO LUẬT CƯ TRÚ HIỆN HÀNH

Căn cứ pháp lý : Luật Cư trú 2020;

Nghị định 154/2024/NĐ-CP;

Nghị định 282/2025/NĐ-CP

I. Khái quát chung về cư trú theo pháp luật hiện hành

Theo Luật Cư trú 2020, cư trú của công dân được hiểu là việc công dân sinh sống tại một địa điểm thuộc phạm vi lãnh thổ Việt Nam và được xác lập thông qua hai hình thức:

Đăng ký thường trú – nơi công dân sinh sống ổn định, lâu dài.

Đăng ký tạm trú – nơi công dân đến sinh sống ngoài phạm vi thường trú.

Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hiện nay thay thế hoàn toàn sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy; vì vậy mọi thông tin cư trú được quản lý trực tuyến, đồng bộ hóa tại cơ quan Công an.

II. Quyền của công dân về cư trú (Điều 8 Luật Cư trú 2020)

Công dân có các quyền cơ bản sau:

Quyền tự quyết định nơi cư trú của mình.

Quyền được bảo mật thông tin cá nhân, trừ trường hợp pháp luật yêu cầu cung cấp.

Quyền khai thác thông tin cư trú của mình trong CSDL quốc gia.

Quyền yêu cầu cơ quan đăng ký cư trú cập nhật, điều chỉnh thông tin cư trú.

Quyền yêu cầu cung cấp văn bản xác nhận cư trú.

Quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện đối với hành vi vi phạm pháp luật về cư trú.

III. Điều kiện đăng ký thường trú theo Điều 20 Luật Cư trú 2020

1. Đăng ký thường trú tại chỗ ở hợp pháp do mình sở hữu – Khoản 1 Điều 20

Công dân sở hữu nhà ở hợp pháp có quyền đăng ký thường trú tại chính nơi ở đó.

2. Đăng ký thường trú tại chỗ ở không thuộc sở hữu của mình – Khoản 2 Điều 20

Được chủ hộ và chủ sở hữu đồng ý trong các trường hợp:

Vợ – chồng về ở cùng nhau; con về ở với cha/mẹ.

Người cao tuổi hoặc người yếu thế về ở với người thân thích.

Người chưa thành niên về ở với cha mẹ, người giám hộ hoặc người thân thích theo luật.

3. Đăng ký thường trú tại nhà thuê, mượn, ở nhờ – Khoản 3 Điều 20

Phải đáp ứng:

Chủ sở hữu đồng ý cho đăng ký.

Diện tích tối thiểu ≥ 8m² sàn/người (HĐND tỉnh quy định nhưng không thấp hơn mức này).

4. Đăng ký tại cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng – Khoản 4 Điều 20

Áp dụng cho:

Người hoạt động tôn giáo được bổ nhiệm, phong phẩm.

Người đại diện cơ sở tín ngưỡng.

Trẻ em, người khuyết tật hoặc người yếu thế được cơ sở tôn giáo chăm sóc.

5. Đăng ký thường trú tại cơ sở trợ giúp xã hội – Khoản 5 Điều 20

6. Đăng ký trên phương tiện di chuyển (tàu, thuyền, phương tiện sống lưu động) – Khoản 6 Điều 20

Điều kiện:

Là chủ phương tiện hoặc được chủ phương tiện đồng ý.

Phương tiện đã đăng ký/đăng kiểm hoặc có xác nhận UBND xã về nơi đậu đỗ thường xuyên.

7. Đăng ký thường trú cho người chưa thành niên – Khoản 7 Điều 20

Phải có sự đồng ý của cha/mẹ hoặc người giám hộ.

8. Các trường hợp không được đăng ký thường trú mới – Khoản 8 Điều 20

Đặc biệt là nhà nằm trong diện cấm theo Điều 23 Luật Cư trú 2020:

Nhà đang tranh chấp, kê biên.

Nhà lấn chiếm, xây dựng trái pháp luật.

Nhà thuộc khu vực cấm, khu vực bảo vệ quốc phòng – an ninh…

IV. Điều kiện đăng ký tạm trú theo Điều 27 Luật Cư trú 2020

1. Khi nào phải tạm trú? – Khoản 1 Điều 27

Khi công dân đến sinh sống tại chỗ ở hợp pháp từ 30 ngày trở lên.

2. Thời hạn tạm trú – Khoản 2 Điều 27

Tối đa 02 năm. Có thể gia hạn nhiều lần, không giới hạn.

3. Không được đăng ký tạm trú tại nơi bị cấm (Điều 23) – Khoản 3 Điều 27

V. Trách nhiệm của cơ quan đăng ký cư trú – Điều 33 Luật Cư trú 2020

Niêm yết công khai thủ tục.

Hướng dẫn người dân thực hiện đăng ký cư trú.

Xác nhận, cập nhật thông tin cư trú vào CSDL quốc gia.

Thông báo kết quả giải quyết hồ sơ.

Bảo mật thông tin cư trú.

Giải quyết khiếu nại, tố cáo về cư trú.

VI. Các trường hợp bị xóa đăng ký thường trú – Điều 24 Luật Cư trú 2020

Một số trường hợp quan trọng:

Chết hoặc bị tuyên bố mất tích.

Ra nước ngoài định cư.

Vắng mặt tại nơi thường trú từ 12 tháng trở lên mà không đăng ký tạm trú/tạm vắng.

Chấm dứt thuê/ở nhờ nhưng sau 12 tháng không đăng ký nơi ở mới.

Chỗ ở bị phá dỡ, tịch thu.

Bán nhà nhưng không được chủ mới cho giữ đăng ký.

Có quyết định hủy đăng ký do đăng ký sai quy định.

VII. Các trường hợp bị xóa đăng ký tạm trú – Điều 29 Luật Cư trú 2020

Hết thời hạn tạm trú nhưng không gia hạn.

Vắng mặt tại nơi tạm trú từ 6 tháng trở lên.

Được đăng ký thường trú.

Chỗ ở bị phá dỡ, tịch thu.

Đăng ký tạm trú sai quy định.

VIII. Thủ tục xóa đăng ký thường trú – Điều 9 Nghị định 154/2024/NĐ-CP

Nộp tờ khai thay đổi thông tin cư trú + tài liệu chứng minh.

Nộp trực tuyến hoặc trực tiếp tại Công an xã/phường.

Giải quyết trong 05 ngày làm việc.

Trường hợp không tự làm, cơ quan cư trú có quyền tự xóa theo dữ liệu CSDL dân cư.

IX. Thủ tục xóa đăng ký tạm trú – Điều 10 Nghị định 154/2024/NĐ-CP

Nộp hồ sơ tương tự thường trú.

Thời hạn giải quyết: 03 ngày làm việc.

X. Xử phạt vi phạm cư trú theo Nghị định 282/2025/NĐ-CP

Mức phạt cao nhất lên đến 12.000.000 đồng, áp dụng với các hành vi:

Cung cấp thông tin cư trú sai sự thật.

Làm giả, sử dụng dữ liệu cư trú giả.

Tách hộ, điều chỉnh thông tin cư trú sai.

Không thông báo lưu trú từ 09 người trở lên tại cơ sở kinh doanh lưu trú.

Ngoài ra có thể tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm.

XI. Vì sao phải đăng ký thường trú – tạm trú?

Đăng ký cư trú giúp:

Đảm bảo quyền lợi khi thực hiện thủ tục hành chính:
Làm CCCD
Hộ chiếu
Đăng ký kinh doanh
Bảo hiểm
Thuế
Học hành – y tế

Tránh bị xử phạt.

Cập nhật thông tin chính xác trong CSDL quốc gia.

Phục vụ quản lý, đảm bảo an ninh trật tự.

XII. Kết luận

Hệ thống pháp luật cư trú hiện hành có nhiều điểm mới, đặc biệt là việc chuyển từ quản lý bằng sổ sang quản lý bằng dữ liệu số. Vì vậy, người dân cần:

Luôn cập nhật thay đổi nơi ở để tránh bị xóa đăng ký.

Thực hiện đăng ký tạm trú khi cư trú trên 30 ngày.

Không đăng ký tại nhà đất nằm trong khu vực cấm.

Thực hiện đúng thủ tục để tránh bị xử phạt đến 12 triệu đồng.

Ths. Ls Nguyễn Hoàng Long